حدیث سلسلة الذهب چیست؟

سلام،

یکی از احادیثی که بسیار بسیار مشهور بوده و از سندیت بسیار بالایی برخوردار است و همچنین دارای مفهوم بسیار بسیار والایی است، حدیث سلسلة الذهب است.

حدیث سلسلة الذهب چیست؟

حدیث سِلسِلَةُ الذَّهَب حدیث قدسی منقول از امام رضا (علیه‌السلام) در باب توحید و شروط آن است. امام رضا (علیه‌السلام) این حدیث را هنگام عبور از نیشابور به‌طرف مرو بیان کرده است. راویان این حدیث همگی امامان معصوم‌اند تا به پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) و سرانجام به خداوند می‌رسد. به همین دلیل این حدیث را «سلسلة الذهب» به معنای «زنجیرۀ زرّین» توصیف کرده‌اند. طبق برخی گزارش‌ها، هم‌زمان با نقل حدیث، بیش از بیست هزار نفر آن را مکتوب کردند.

این حدیث معروف به حدیث سلسلة الذّهب [یعنی زنجیرۀ زرّین] است. این نام‌گذاری به این دلیل است که افراد حاضر در سند حدیث، همگی از معصومین هستند؛ یعنی امام رضا (علیه‌السلام) از امام هفتم و او از امام ششم تا اینکه به امام اول می‌رسد و او از پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) و پیامبر از خدای تعالی نقل می‌کند. علاوه بر این نقل شده که امیری از امیران سامانی، این حدیث را با طلا نوشت و دستور داد آن را با وی در قبر بگذارند. ازاین‌رو، برخی همین قضیه را وجه نام‌گذاری حدیث به سلسلة الذهب دانسته‌اند.

بر اساس این حدیث، اعتقاد به توحید باعث نجات از آتش جهنم است، ولی امام رضا (علیه‌السلام) خود را شرط این نجات معرفی کرده است. به گفته عالمان شیعه، منظور امام رضا (علیه‌السلام) اعتقاد به امامت است.

متن حدیث سلسلة الذهب

هنگامی‌که ابوالحسن حضرت امام رضا (علیه‌السلام) به نیشابور آمدند و خواستند که از نیشابور خارج شوند و به‌سوی مأمون روند، اصحاب حدیث بر او جمع شدند و به آن حضرت عرض کردند که یا ابن رسول‌الله از میان ما می‌روی و به ما حدیثی نمی‌گویی که از آن استفاده کنیم و بهره ببریم و حضرت در هودج «کجاوه» نشسته بود پس سر خود را بیرون آورد و فرمود شنیدم از پدرم موسی‌بن‌جعفر که می‌فرمود شنیدم از پدرم جعفر بن محمد که می‌فرمود شنیدم از پدرم محمد بن علی که می‌فرمود شنیدم از پدرم علی بن الحسین که می‌فرمود شنیدم از پدرم حسین بن علی بن ابی‌طالب علیهم‌السلام که می‌فرمود شنیدم از پدرم امیرالمؤمنین علی بن ابى طالب که می‌فرمود شنیدم از رسول خدا (ص) که می‌فرمود شنیدم از جبرئیل که می‌فرمود شنیدم از خدای جل‌جلاله که می‌فرمود لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ حصار من است پس هر که در حصار من داخل شود از عذاب من ایمن باشد. اسحاق گفت که چون حیوان سواری آن حضرت گذشت ما را ندا داد که: با شروط آن و من از جمله شروط آنم‏.

لمَّا وَافَى أَبُو الْحَسَنِ الرِّضَا علیه‌السلام بِنَیْسَابُورَ وَ أَرَادَ أَنْ یَخْرُجَ مِنْهَا إِلَى الْمَأْمُونِ اجْتَمَعَ إِلَیْهِ أَصْحَابُ الْحَدِیثِ فَقَالُوا لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ تَرْحَلُ عَنَّا وَ لَا تُحَدِّثُنَا بِحَدِیثٍ فَنَسْتَفِیدَهُ مِنْکَ وَ کَانَ قَدْ قَعَدَ فِی الْعَمَّارِیَّةِ فَأَطْلَعَ رَأْسَهُ وَ قَالَ سَمِعْتُ أَبِی موسی‌بن‌جعفر یَقُولُ سَمِعْتُ أَبِی جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ یَقُولُ سَمِعْتُ أَبِی مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ یَقُولُ سَمِعْتُ أَبِی عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ یَقُولُ سَمِعْتُ أَبِی الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ یَقُولُ سَمِعْتُ أَبِی أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ یَقُولُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص یَقُولُ سَمِعْتُ جَبْرَئِیلَ یَقُولُ سَمِعْتُ اللَّهَ جَلَّ جَلَالُهُ یَقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حِصْنِی فَمَنْ دَخَلَ حِصْنِی أَمِنَ مِنْ عَذَابِی قَالَ فَلَمَّا مَرَّتِ الرَّاحِلَةُ نَادَانَا بِشُرُوطِهَا وَ أَنَا مِنْ شُرُوطِهَا. ^[۱]

هدف از حدیث سلسلة الذهب

شیخ صدوق (رحمةالله‌علیه) بعد از ذکر این حدیث می‌فرماید که از جمله شروط آن اقرار و اعتراف است از برای امام رضا (علیه‌السلام) به اینکه آن حضرت امام و پیشوائی است از جانب خدای عزوجل بر بندگان که فرمان‌برداری‌اش برایشان واجب است.

قالَ مُصَنِّفُ هَذَا الْکِتَابِ مِنْ شُرُوطِهَا الْإِقْرَارُ لِلرِّضَا علیه‌السلام بِأَنَّهُ إِمَامٌ مِنْ قِبَلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى الْعِبَادِ مُفْتَرَضُ الطَّاعَةِ عَلَیْهِم‏. ^[۲]

باتوجه‌به اینکه این حدیث به مسئله توحید و ولایت اشاره کرده است برخی معتقدند که هدف اصلی این روایت بیان همین پیوند است؛ چرا که عموم مردم منطقه نیشابور که مستمع امام بودند اهل تسنن بوده و نگاه آنان به ولایت معصومین نگاه ولایت و امامت آنها نبود. براین‌اساس امام رضا (علیه‌السلام) در میان آنها با اشاره به اینکه توحید حصن و اصل دین است در این حدیث عنوان کردند که مسیر رسیدن به توحید حقیقی و یافتن توحید ناب و پرستش اثرگذار، گرفتن حقایق از امام و پیروی از آن است. ^[۳]

حدیث سلسلة الذهب به نقل دیگر

در کتب روایی حدیث دیگری نیز به نام سلسلة الذهب دیده می‌شود که چنین است:

از موسی‌بن‌جعفر از جعفر بن محمد از محمد بن علی از علی بن الحسین از حسین بن علی بن ابی‌طالب علیهم‌السلام از امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب از رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) از جبرئیل از میکائیل از اسرافیل از لوح از قلم، خدای جل‌جلاله فرمود: ولایت علی بن ابی‌طالب حصن من است و هر که در حصن من در آید از دوزخ من درامان است.

عنْ عَلِیِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا عَنْ موسی‌بن‌جعفر عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع عَنِ النَّبِیِّ ص عَنْ جَبْرَئِیلَ عَنْ مِیکَائِیلَ عَنْ إِسْرَافِیلَ عَنِ اللَّوْحِ عَنِ الْقَلَمِ قَالَ یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى وَلَایَةُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ حِصْنِی فَمَنْ دَخَلَ حِصْنِی أَمِنَ نَارِی. ^[۴]

امیدوارم که این پست برای شما مفید بوده باشد، در انتهای همین صفحه منتظر نظرات و سؤالات شما هستم.

موفق و پیروز باشید.

^[۱] التوحید (للصدوق)، ص۲۵

^[۲] التوحید (للصدوق)، ص۲۵

^[۳] ویکی شیعه، به نقل از توحید و امامت در حدیث سلسلة الذهب

^[۴] الأمالی (للصدوق)، ص۲۳۵