جستجو کردن

جلسه ۵ نظریه عدالت صحابه: آیه حسبک الله و من اتبعک

شما اینجا هستید:

جلسه 5

در دوره:

بررسی نظریه عدالت صحابه

مدت این درس:

وارد نشده!

مدرّس:

ابوطالب خانی

توضیحات

سلام مجدد به سربازان مهدی زهرا(عجل الله تعالی فرجه)،

در پست قبل، به اولین دلیل قرآنی اهل تسنن برای نظریه عدالت صحابه، یعنی آیه کنتم خیرأمة أخرجت للناس، پرداختم.

در این پست قصد دارم به دومین دلیل قرآنی اهل تسنن برای عدالت صحابة، یعنی آیه يَأَيُهَّا النَّبِىُّ حَسْبُكَ اللَّهُ وَ مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِين بپردازم.

آیه شریفه: يَأَيُهَّا النَّبِىُّ حَسْبُكَ اللَّهُ وَ مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِين‏[1]

اى پيامبر! خداوند و مؤمنانى كه از تو پيروى مى‏كنند، براى حمايت تو كافى است‏.

شأن نزول

برای بررسی این آیه ابتدا به شأن نزول این آیه که در کتب تفسیری بیان شده است می پردازم:

این آیه در روز بدر و در جنگ بدر نازل شده است و برای انصاری است که در جنگ بدر به پیامبر(صلی الله علیه و آله) یاری رسانده اند.

توضیحچه: انصار و مهاجرین کیستند؟

ممکن سؤال در این پیش آید که انصار کیستند و مهاجرین کیستند؟

در پاسخ باید گفت که بعد از هجرت پیامبر(صلی الله علیه و آله) از مکه به مدینه، مسلمانان به دو قسم تقسیم شدند.

کسانی که در مدینه بودند و به پیامبر(صلی الله علیه و آله) ایمان آوردند، انصار(یاری رسانان) گفته شد و به گروهی که به تبعیت از پیامبر(صلی الله علیه و آله) به مدینه مهاجرت کردند، مهاجرین(سفر کنندگان) گفته شد.

اما ادامه بحث…

فخر رازی در کتاب مفاتیح الغیب می نویسد:

هذه الآية نزلت بالبيداء في غزوة بدر قبل القتال و المراد بقوله: وَ مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ الأنصار.[2]

این آیه در منطقه بیداء(مکانی بین مکه و مدینه) و قبل از شروع جنگ بدر نازل شده است و منظور از: و من اتبعک من المؤمنین، انصار هستند.

بعضی از اهل تسنن نیز، این آیه را در شأن عمر دانسته اند و گفته اند هنگامی که عمر به همراه 33 مرد و 6 زن به پیامبر(صلی الله علیه و آله) ایمان آورد، این آیه نازل شد. [3]

این نظر بعید است؛ چرا که این آیه در جنگ بدر و بعد از مهاجرت به مدینه نازل شده است و عمر قبل از هجرت و در مکه اسلام آورد و این دو زمان، تعارض دارند.

ابن کثیر نیز در این باره می گوید:

و في هذا نظر، لأن هذه الآية مدنية، و إسلام عمر كان بمكة بعد الهجرة إلى أرض الحبشة، و قبل الهجرة إلى المدينة، و اللّه أعلم.[4]

و در این قول(که این آیه برای عمر است) نظر(اشکال) است، چرا که این آیه مدنی است و اسلام عمر در مکه و بعد از هجرت به حبشه و قبل از هجرت به مدینه بوده است، و خداوند عالم است.

البته در صورتی که این آیه را برای غزوه بدر ندانیم و همانند آیات مقارن یعنی آیه تحریض، مکی بدانیم شاید با نظر اهل تسنن تعارضی نداشته باشد اما باز با مدعی اهل تسنن که عدالت تمام صحابه است، مطابقت نخواهد داشت.

استدلال

این آیه نیز یکی از آیاتی است که اهل تسنن، به واسطه آن بر عدالت صحابة احتجاج می کنند[5] و بر این باورند که کفایت صحابه برای پیامبر(صلی الله علیه و آله) نشانه عادل بودن ایشان است و بدون عدالت ایشان نمی توانند برای پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله)، کافی باشند.

بررسی

اولا: این آیه همانطور که در شأن نزول بیان شد، برای افراد خاصی(یعنی انصار) است(و مهاجرین را شامل نمی شود) و برای تمامی صحابه نازل نشده است که بتوانیم تمامی آنها را عادل شماریم و برفرض که برای عمر هم نازل شده باشد، عدالت تمامی صحابه را شامل نمی شود.

ثانیا: آیه، کفایت صحابه برای پیامبر(صلی الله علیه و آله) را به شرط اتباع(من اتبعک) و اطاعت از پیامبر(صلی الله علیه و آله) می داند و سؤال اینجاست که آیا تمامی صحابه، از ایشان تبعیت می کردند؟ و درصورت پاسخ مثبت، پس به چه دلیل در خلافت بعد از ایشان اختلاف و منازعه کردند و به چه دلیل سوره منافقین نازل شد و به چه دلیل پیامبر می فرماید بیش از هر امتی، در این امت آزار دیدم؟

ثالثا: تمامی این ادعا ها در صورتی است که من اتبعک من المؤمنین عطف به الله شود، در صورتی که عطف من اتبعک من المؤمنین به کاف نیز محتمل است!

توضیح اینکه، در صورتی که من اتبعک به الله عطف شود، ترجمه اینچنین می شود که ای نبی خدا، خداوند و کسانی که از تو تبعیت می کنند برای تو کافیست. و در صورتی که من اتبعک به کاف در کلمه حسبک عطف شود، ترجمه آیه اینچنین می شود که ای نبی خدا، خداوند برای تو و کسانی که از تو تبعیت می کنند کافیست.

طبری نیز که از علمای بزرگ اهل تسنن است در تفسیر جامع البیان در این باره می نویسد:

حدثني يونس، قال: أخبرنا ابن وهب، عن ابن زيد، في قوله: يا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَسْبُكَ اللَّهُ وَ مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ قال: يا أيها النبي حسبك الله و حسب من اتبعك من المؤمنين، إن حسبك أنت و هم الله. ف” من” قوله: وَ مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ على هذا التأويل الذي ذكرناه عن الشعبي نصب عطفا على معنى الكاف في قوله: حَسْبُكَ اللَّهُ لا على لفظه، لأنها في محل خفض في الظاهر و في محل نصب في المعنى، لأن معنى الكلام: يكفيك الله، و يكفي من اتبعك من المؤمنين.[6]

ترجمه: توضیح بالا.

بنابراین این استدلال نیز به دلائل فوق باطل شد.

در پست بعدی که دلیل قرآنی چهارم اهل تسنن، یعنی آیه اذ یبایعونک تحت الشجره می پردازم.

در انتهای همین صفحه، منتظر نظرات و سؤالات شما هستم.

موفق و پیروز باشید.


[1] سوره الأنفال، آیه 64

[2] ‏محمد بن عمر فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج 15، ص 503.

[3] ‏عبدالله بن عمر بیضاوی، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، محمد عبدالرحمن مرعشلی، ج 3، ص 66.

[4] ‏اسماعیل بن عمر ابن‌کثیر، تفسیر القرآن العظیم، محمد حسین شمس‌الدین، ج 4، ص 76.

[5] ‏خطیب بغدادی، الکفایة فی علم الروایة، ص 64.

[6] ‏محمد بن جریر طبری، جامع البیان في تفسیر القر

جلسات دیگر

1

معرفی نظریه

2

معنای عدالت و صحابه

3

بررسی آیه کنتم خیر امة

4

بررسی آیه جعلناکم امة وسطا

5

بررسی آیه حسبک الله و من اتبعک

6

بررسی آیه اذ یبایعونک تحت الشجرة

7

بررسی آیه السابقون الاولون

8

بررسی آیات 8 تا 10 سوره حشر

پرسش و پاسخ

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

شما اینجا هستید:

جلسه 5

در دوره:

بررسی نظریه عدالت صحابه

مدت این درس:

وارد نشده!

مدرّس:

ابوطالب خانی

کپی لینک کوتاه
کپی شد
https://fanaus.ir/?p=1610 کپی شد
حمایت مالی

نگهداری و مدیریت و تمدید این پایگاه دارای هزینه های بالایی است که شما در صورتی که مایل به حمایت مالی از این پایگاه می باشید، می توانید از طریق لینک زیر اقدام به این کار کنید.

لطفاً سؤال خود را از بخش نظرات نوشته ها ارسال بفرمایید، در این بخش قابلیت پاسخگویی وجود ندارد.

اشکال و نظری درباره سایت دارید؟