چرا عذاب خداوند تر و خشک و خوب و بد را با هم می سوزاند؟؟

سلام؛

یکی دیگر از سؤالات و شبهاتی که در فضای مجازی و حقیقی بسیار پرسیده می شود و اشکال می شود، چنین است که چرا خداوند متعال در عذاب های خود به اقوام گنه کار، خوب و بد و یا به اصطلاح تر و خشک را با هم می سوزاند؟؟

طرح شبهه

برای مثال در قوم پیامبرانی همچون لوط، نوح و… علاوه بر انسان های بد کار و گناهکار، خوبان نیز عذاب شدند و علاوه بر خوبان، کودکانی که تکلیفی ندارند نیز عذاب شدند!! و این ظلم است و با عدالت خداوند تنافی دارد.

پاسخ به شبهه

برای پاسخ به این شبهه ابتدا به مقدمه ای می پردازیم:

شبهه کننده در اینجا فرض را چنین می گذارد که خداوند متعال تر و خشک را با هم می سوزاند و سپس درخواست پاسخ می کند که چرا خداوند متعال تر و خشک را با هم می سوزاند!!

در حالی که پاسخ دادن در اینجا وظیفه ما نیست بلکه اثبات اصل این شبهه، وظیفه شبهه کننده است که آیا اصلا خداوند تر و خشک را با هم می سوزاند؟؟

نفی اصل شبهه

اما بدین دلیل که شبهه کننده پاسخی برای این سؤال ندارد، ما به نفی اصل این شبهه می پردازیم.

خداوند متعال که خود عذاب کننده است، در قرآن اینچنین می فرماید:

لَا تَكْسِبُ كُلُّ نَفْسٍ إِلَّا عَلَيْهَا وَ لَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى.^[۱]

هيچ كس، عمل (بدى) جز به زيان خودش، انجام نمى‏دهد؛ و هيچ گنهكارى گناه ديگرى را متحمّل نمى‏شود.

در این آیه خداوند متعال صراحتا می فرماید که هرکس عملی انجام می دهد، نتیجه آن عمل برای همان شخص است و خداوند چنین ظلمی نمی کند که به خاطر عمل بد و ناشایست دیگران، فرد دیگری را عذاب کند.

همچنین خداوند در جای دیگر می فرماید:

مَّنِ اهْتَدَى‏ فَإِنَّمَا يَهْتَدِى لِنَفْسِهِ وَ مَن ضَلَّ فَإِنَّمَا يَضِلُّ عَلَيْهَا وَ لَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى‏ وَ مَا كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتىَ‏ نَبْعَثَ رَسُولا^[۲]

هر كس هدايت شود، براى خود هدايت يافته؛ و هر كس كه گمراه گردد، به زيان خود گمراه شده است؛ و هيچ كس بار گناه ديگرى را به دوش نمى‏كشد؛ و ما هرگز (قومى را) مجازات نخواهيم كرد، مگر آنكه پيامبرى مبعوث كرده باشيم (تا وظايفشان را بيان كند.).

در مواضع مختلف دیگر نیز با همین عبارت خداوند متعال می فرماید: وَ لَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى^‏[۳] و این شبهه را نفی می کند.

بنابراین خداوند متعال که خود عذاب کننده بندگان خویش است، این شبهه را در مواضع مختلف انکار می نماید.

اما چگونه؟!

در این ممکن است سؤال دیگری پیش آید که آیا تمام کسانی که خداوند عذاب می نموده است، گنه کار بوده اند؟ آیا کودکان نیز گناهکار بودند؟؟

در پاسخ به این سؤال باید گفت که در اقوام ظالم، چهار گروه موجود است: اول انسان های گناهمار، دوم انسان های بی گناه و نیکی که امر به معروف و نهی از منکر می کردند، سوم انسان های بی گناه و خوبی که امر به معروف و نهی از منکر نمی کردند و  چهارم کودکان بدون تکلیف.

درباره مورد اول که بحثی نیست چرا که باید عذاب خداوند را بچشند و عذاب خداوند برای اینان نازل گشته است.

در پاسخ به مورد دوم یعنی افرادی که خود بدی نمی کردند و دیگران را نیز از بدی کردن، باز می داشتند، باید چنین گفت که اینان شامل عذاب الهی نمی شدند و خداوند اینان را عذاب نمی نمود.

خداوند متعال در قرآن کریم پس از بیان داستان قوم سبت که عصیان خداوند کردند(برای اطلاعات بیشتر به آیه ۱۶۳ سوره اعراف مراجعه کنید)، سه گروه را در این داستان بیان می کند که عبارتند از گناه کاران، ساکتان و ناهیان از منکر و در باره گروه سوم می فرماید:

أَنجَيْنَا الَّذِينَ يَنْهَوْنَ عَنِ السُّوء.^[۴]

نهى كنندگان از بدى را رهايى بخشيديم‏.

بنابراین بنا به گفته خود قرآن کریم، آمران به معروف و ناهیان از منکر از عذاب الهی مأمون بوده اند.

اما گروه سوم افرادی هستند، که آمر و ناهی نبودند! اینان به گفته خود خداوند در قرآن کریم باید عذاب شوند، چرا که گناه را دیدند و سکوت کردند و مخالفتی با آن نکرده و احساس مسئولیتی نداشتند!

شاهد این سخن آیه قرآن کریم است که در ذیل همان داستان قوم سبت، گفتگو ایشان را بازگو می کند:

وَ إِذْ قَالَتْ أُمَّةٌ مِّنْهُمْ لِمَ تَعِظُونَ قَوْمًا اللَّهُ مُهْلِكُهُمْ أَوْ مُعَذِّبُهُمْ عَذَابًا شَدِيدًا قَالُواْ مَعْذِرَةً إِلىَ‏ رَبِّكُمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُون‏.^[۵]

و هنگامى كه گروهى از آنها (به گروه ديگر) گفتند: چرا افرادی (گنهكار) را اندرز مى‏دهيد كه سرانجام خداوند آنها را هلاك خواهد كرد، يا به عذاب شديدى گرفتار خواهد ساخت؟! گفتند: (اين اندرزها،) براى اعتذار (و رفع مسئوليت) در پيشگاه پروردگار شماست؛ و نیز شايد آنها (بپذيرند، و از گناه باز ايستند، و) تقوا پيشه كنند!.

بنابراین سکوت در مقابل گناه خود گناه است و استحقاق عذاب دارد و در آیه بعد نیز(همان طور که در گروه سابق بیان شد) خداوند اینان را که نهی از منکر نمی کردند، نجات یافته نمی داند و تنها افرادی که انذار دادن را نجات یافته می داند.

سیدرضی(رحمة الله علیه) در کتاب شریف نهج البلاغة، حدیثی بسیار زیبا در این باره نقل می نماید که امیرالمؤمنین(علیه السلام) فرمودند:

الرَّاضِي بِفِعْلِ قَوْمٍ كَالدَّاخِلِ فِيهِ مَعَهُمْ وَ عَلَى كُلِّ دَاخِلٍ فِي بَاطِلٍ إِثْمَانِ إِثْمُ الْعَمَلِ بِهِ وَ إِثْمُ الرِّضَى بِه‏.^[۶]

هركس كه از كار گروهى راضی باشد، همانند كسى است كه همراه آنان بوده و هر كس كه به باطلى روى آورد، دو گناه بر عهده او باشد، گناه عمل باطل، و گناه رضایت به كار باطل.

مرحوم کلینی(رحمة الله علیه) نیز در کتاب شریف اصول کافی می نویسد:

أَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى شُعَيْبٍ النَّبِيِّ ص أَنِّي مُعَذِّبٌ مِنْ قَوْمِكَ مِائَةَ أَلْفٍ أَرْبَعِينَ أَلْفاً مِنْ شِرَارِهِمْ وَ سِتِّينَ أَلْفاً مِنْ خِيَارِهِمْ فَقَالَ يَا رَبِّ هَؤُلَاءِ الْأَشْرَارُ فَمَا بَالُ الْأَخْيَارِ فَأَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَيْهِ دَاهَنُوا أَهْلَ الْمَعَاصِي وَ لَمْ يَغْضَبُوا لِغَضَبِي.^[۷]

خداوند متعال به شعيب نبى(عليه السّلام) وحى كرد كه: من از قومت صد هزار نفر را عذاب مى‌كنم؛ چهل هزار نفر از افراد اشرار و شصت هزار نفر هم از خوبان! شعيب عرضه داشت: پروردگارا! آنان را كه عذاب مى‌كنى نااهلانند، پس علّت عذاب خوبان چيست‌؟ خداوند عزّ و جل به او وحى كرد كه:آنها با اهل معصيت مدارا كردند و به خاطر غضب من خشمگين نشدند.

بنابراین کسانی که امر به معروف و نهی از منکر نمی کردند نیز باید عذاب می شدند.

اما کودکان چه؟! گروه چهارم کودکانی هستند که دیگر تکلیفی نداشتند که بخواهند گناه کننند یا نه و راضی باشند یا خیر!

مرحوم قطب راوندی(علیه الرحمة) در کتاب قصص الأنبیاءِ خویش، از حضرت عُزَیر(علیه السلام) اینچنین نقل می کند:

قَالَ عُزَيْرٌ يَا رَبِّ إِنِّي نَظَرْتُ فِي جَمِيعِ أُمُورِكَ وَ أَحْكَامِهَا فَعَرَفْتُ عَدْلِكَ بعقلي وَ بَقِيَ بَابُ لَمْ أَعْرِفُهُ إِنَّكَ تَسْخَطْ عَلَى أَهْلِ الْبَلِيَّةِ فتعمهم بِعَذَابِكَ وَ فِيهِمُ الْأَطْفَالِ …… يَا عُزَيْرٌ إِنْ الْقَوْمِ إِذَا اسْتَحَقُّوا عَذَابِي قَدَرْتَ نُزُولِهِ عِنْدَ انْقِضَاءِ آجَالٍ الْأَطْفَالِ فَمَاتَ أُولَئِكَ بِآجَالِهِمْ وَ هَلَكَ هَؤُلَاءِ بعذابي.^[۸]

حضرت عُزير پيامبر(عليه السلام) به خداوند عرضه داشت: پروردگارا! من در همه امور تو تفكّر كردم و با عقل خودم به عدالت تو پى بردم، اما چيزى ماند كه آن را نفهميده ام و آن اينكه تو بر اهل بلا خشم مى گيرى و عذاب همه را فرا مى گيرد، در حالى كه در ميان آنان كودكان خردسال نيز هستند،(تر و خشك را با هم مى سوزانى؟) …… گفته شد: اى عزير! هرگاه مردمى سزاوار عذاب من شوند، هنگامى آن عذاب را نازل مى كنم كه عمر كودكان نيز به سر آمده باشد؛ پس كودكان بر اثر سرآمدن اجلشان مى ميرند، اما گنهكاران با عذاب من هلاك مى شوند.

بنابراین خداوند ظلمی در این باره نکرده است.

امیدوارم که در این پست، پاسخ خود را دریافته باشید، در انتهای همین صفحه منتظر نظرات و سؤالات شما هستم.

موفق و پیروز باشید.

^[۱] قرآن کریم، سوره انعام، آیه۱۶۴

^[۲] قرآن کریم، سوره اسراء، آیه۱۵

^[۳] قرآن کریم، سوره فاطر، آیه۱۸ – قرآن کریم، سوره زمر، آیه۷

^[۴] قرآن کریم، سوره اعراف، آیه۱۶۵

^[۵] قرآن کریم، سوره اعراف، آیه۱۶۴

^[۶] نهج البلاغة، حکمت۱۵۴

^[۷] الکافی، ج۵، ص۵۵

^[۸] قصص الأنبیاء، ص۲۴۰ – بحارالأنوار، ج۵، ص۲۸۶ و ج۱۴، ص۳۷۱